Friday, August 20, 2021

TARIHIN KUNGIYAR TALIBAN

 

TARIHIN KUNGIYAR TALIBAN


KUNGIYAR TALIBAN

Daga Alkalamin wani bawan Allah

Mulkin Kasar Afghanistan dai a yau ya koma hannun Taliban, sai naga ya dace na warware wasu daya cikin al’ummar mu wani abu mai rikitarwa game da su:

(1) Wannn suna Taliban, a harcen su na Pashtun yana nufin jam’in dalibai, kamar Musulman ne, abinda ke nufi jam’in Musulmi, su Dalibai ne wadanda suka gogu a karatun zaure, kamar yadda yake a al’adar Kasar su

(2) Mazhabarsu ta Aqeedah Maturidiyya ce ta Abu Mansur Almaturidi, daya ne daga cikin manyan Malaman Sunnah na zamaninsa, Mazhabarsa tana kusa sosai da Mazhabar Abul Hasanil Ash’ari.
Yadda wasu suke munana zato a garesu, Taliban a gurin ‘yan Boko Haram da ISIS suna musu kallon ‘yan bidi’ah ne wadanda jininsu ya halatta, saboda wai Taliban sun sabawa mazhabar Salafiyya wadanda suke binta

(3) Taliban Mazhabarsu ta Fiqhu Hanafiyya suke bi, don Mazahabarsa ce ta yadu a Kasashen su tun farkon zuwan Musulunci, kuma da ita suke shari’ah, kamar dai mu nan Nigeria muke bin mazhabar Malikiyyah

(4) Taliban basu da dangantaka da wata kungiyar ta’addancin addini ko siyasa, balle kungiyoyi masu yawan kafirta Musulmi

(5) Amurka ta tuhumi Taliban da goyon bayan ta’addanci saboda kin mika musu Usama bin Laden don su hukuntashi a shekarar 2001, su kuwa Taliban sunyi aiki da ilmin da suka sani wanda ya haramta sallama Musulmi ga kafurai, har suka yarda da gushewar mulkinsu akan dabbaka Sunnar Manzon Allah (SAW)

(6) Taliban kwararru ne kuma gogaggu ne a iya mulkin jama’a, ba kamar yadda kafofin yada labaran turai ke bata su ba, ko da yake ba’a rasa su da wata kura-kurai wadanda ba wani ‘dan adam dake iya rabuwa da kuskure, amma alherinsu yafi kuskurensu yawa nesa ba kusa ba.
Kuma mulkinsu a Kasar Afghanistan yafi na Amurkawa masu yada addinin Kiristanci karfi da yaki, kamar yadda yafi na Iran da take kokarin shiga ta yayyaga Kasar, ta yada shi’anci kamar yadda takeyi yanzu haka a Iraqi

(7) Wasu mutane na yi musu hukunci da nau’in tufafinsu, ace wai suna tauye hakkin mata, suna yi musu kulle, wannan ba haka bane, irin tufafinsu na al’ada suke sawa mazansu da matansu, ko zaman Amurka a Kasar na shekara 20 bai canza matansu daga yin lullubi da sanya niqabi ba


(8) Bayyanar kungiyoyi masu da’awar jihadi na duniya irinsu Boko Haram, ISIS da sauransu ya sa wasu Musulmi ba su son jin maganar jihadi, abinda ke sa su jin tsoron Taliban, alhali Taliban ta banbanta da irin wadancan kungiyoyi masu yawan kafirta Musulmi.

Su Taliban mutane ne masu kokarin adalci hatta ga abokan gabar su, kuma kasancewar su jagorori a Kasar Afghanistan yafi alheri akan Amurka (Kafirai) ko Iran ‘yan shi’ah

Allah Ka daukaka Musulunci da Musulmai a duk inda suke Amin


Thursday, August 19, 2021

TARKON MUTUWA A JOS

 

TARKON MUTUWA A JOS

TARKON MUTUWA A JOS

ABINDA YAKE FARUWA ANA KASHE MUSULMAI MATAFIYA A JOS

Kabilar Birom da Irigwe sun fi shekara 20 suna tare hanya suna yanka Musulmai, har babban soja Janaral sun kashe, kuma har zuwa yau babu wani mataki da aka dauka

Mutanen da aka kashe jiya a Jos mutanen jihar Kwara ne da Ondo, kuma Musulmai ne gaba dayansu, sun fito daga Bauchi bayan kammala taron zikiri da addu’ah karkashin jagorancin Sheikh Dahiru Usman Bauchi

Sun tashi da sassafe daga Bauchi zasu koma jihohin su, sai suka bi ta Jos, saboda duk wanda ya fito daga Borno, Yobe, Adamawa, Gombe da Bauchi zai je Abuja to sai yabi ta cikin birnin Jos saboda yafi sauki da kusa

Cikin birnin Jos yana da fadi sosai, kuma akwai hanyoyi da yawa, idan mutum ba ya saba bin hanya ba to zai iya 6ata, kuma ko kasan hanya sai ka kai a kalla awa daya kana tafiya a cikin birnin Jos kafin ka dauki hanyar zuwa Abuja

Sakamakon rikicin da akayi a Jos tun bayan shekaru 20 da suka wuce, har yau akwai anguwanni da hanyoyi a cikin Jos wanda Musulmi bai isa ya bi ko ya shiga ba, domin yana shiga za’a kashe shi, gawarsa ma ba za’a gani ba

To a hakane, idan baki wadanda suka shiga Jos zasu wuce zuwa Abuja basu san hanya ba, idan tsautsayi da karan kwana ya zo sai Musulmi yabi hanyar da ba’a bi, shikenan kwanansa ya kare, abinda ya faru da wadannan ‘yan uwa namu kenan da aka kashe jiya

Kuna zuwa a mota zasu tareku, da zaran sunga alamar Musulunci a fuskarka shikenan zasu kwantar su yanka, akwai lokacin da suna kama matan Musulmai akan hanya su tafi dasu unguwannin su, har abada ba’a sake ganinsu, ance suna zuwa su killace matan Musulmai, suna musu fyade har sai sunyi ciki sun haihu, sai su kashe su rike jariran

Haka sukeyi saboda bakar kiyayyar Musulunci, su wai a gurinsu sun kama matan Muuslmai sun musu fyade sunyi ciki sun haihu, sai su kashe matan su rike yaran, saboda wai suci riba a jikin Musulmai, Musulmai sun haifa musu arna

Bakaken arnan Jos suna da sojojin bogi da ‘yan sandan bogi, suna bi har garuruwan Musulmai su kama Musulmai su tafi dasu Jos, daga nan ba’a sake jin labarin makomar Musulmi, babu wanda ya san abinda sukeyi a wannan unguwanni nasu da Musulmai basa shiga sai Allah, kuma babu irin bindigar da basu dashi

Amma menene amfani tsarin dokar Constitution wanda ya bawa duk wani ‘dan Nigeria ‘yanci yayi tafiya duk inda ya ga dama a cikin Nigeria ba tare da tsangwama ba?
Me yasa shekara da shekaru an kasa daukar mataki akan Arnan Jos da suke tare hanya su kashe Musulmai?

Su arnan suna da ‘yanci su bi cikin layukan Musulmai su wuce kalau babu wanda zai tabasu, amma Musulmai basu da ‘yancin su bi layukan bakaken arna sai an taresu an kashe haka siddan ba tare da sun aikata laifin komai ba, arnan da suke wannan ta’addanci a Jos har naman Musulmai sun gasa sun ci, kuma suka dauki bidiyo suka nunawa duniya

Arnan da suke aikata wannan ta’addanci su sani cewa ba jarunta bane, domin matafiyi baya rike da makami, idan suna son tabbatar da cewa su jarumai ne su bari Musulmai su dauki makami a gwabza su gani ko akwai wani bakin arne da zai kai labari

Idan ya tabbata Gwamnatin Nigeria da Gwamnatin jihar Pilato ba zata iya dakile arnan da suke tare hanya a Jos suna kashe Musulmai ba, to ya kamata Musulmai su dana tarko, su dauki matakin kariya da ramuwar gayya, wannan ba laifi bane har a dokar kasa

Daga karshen wannan rabutun, ina bada shawara, duk wanda ya fito daga jihohin Arewa maso gabas zai je Abuja, kuma zai bi ta cikin Jos, matukar bai san hanya ba, to da zaran yazo farkon cikin garin Jos wajen Masallacin ‘Yan taya, ya tsaya yayi tambaya a nuna masa hanya da zai wuce, hakan zai taimaka sosai saboda kada a fada tarkon bakaken arna

Allah Ka kare Musulunci da Musulmai a duk inda suke Amin Yaa Hayyu Yaa Qayyum

Wednesday, July 28, 2021

©AJI NA ƊAYA~DARASI NA HUƊU®HANYA TA BIYU DA AKE RUBUTA HARUFFAN LARABCI.

 ©AJI NA ƊAYA~DARASI NA HUƊU®HANYA TA BIYU DA AKE RUBUTA HARUFFAN LARABCI. 


Duk harafin da ya zo a farkon kalma,  ya zamana a gabansa akwai haruffan wannan kalmar, sai ya ginu da haruffan gabansa kamar haka. Kalli yanda ake rubuta wadannan Kalmomi masu zuwa: 


Mustashfa م س ت ش ف ي asibiti

Nurun   ن و ر haske 

Mujtaba م ج ت ب ي Mujtaba

Hujratun ح ج ر ة  Daki

Da'amun ط ع ا م Abinci

Haruffan Wadannan kalmomi a tsi-tsinke suke Amma idan za a rubutasu a ka'ida sai a hade su da juna kamar haka:

Mustashfa  مستشفي. Asibiti. 

Nurun  نور  Haske 

Mujtaba. مجتبي Majtaba 

Hujratun حجرة   Daki 

Da'amun.  طعام  Abinci 


A nan za a ga kamar layi ne aka yi aka ɗora haruffan a kai,  kamar yanda ya gabata a misalan baya. Haka kuma idan muka lura da kyau za mu gano cewa haruffa masu jela Ana yanke jelar ne lokacin da za a haɗa su da harafin gabansu. Harafin karshe ne ba a yanke masa jelarsa kamar haka:


Mu'allimu. م ع ل م Malami  sai ya koma haka معلم


Waɗannan misalai na nuna inda haruffan ke haduwa da junansu.  Duk farkon kalma ta fara da ɗaya daga cikin haruffan larabci 28 da muke magana a kai. Saidai a kula a ga yanda kowanne ke canjawa. Ga kuma karin misalai a hoto dake kasa.


Masu bukatar sauran darusa da suka kuɓuce musu sai su Shiga wannan link suyi liking kuma su following domin samun sauran Darsuka ɗin 👇👇👇👇👇👇👇�

Page-https://www.facebook.com/111306253888584?referrer=whatsapp


Allah ya sa agane, kuma ya bamu ilimi mai Amfani. Ãmīn

AJI NA ƊAYA DARASI NA UKU ®JERIN HARUFFA MASU KAMA DAJUNA DA KUMA YANDA AKE RUBUTA HARUFFAN LARABCI.

©AJI NA ƊAYA DARASI NA UKU

®JERIN HARUFFA MASU KAMA DAJUNA DA KUMA YANDA AKE RUBUTA HARUFFAN LARABCI. 


1.   Haruffa masu kama da juna a rubutawa.

2.   Haruffa masu kama da juna a wajan faɗa


1.  Masu kama da juna a rubutawa su ne:


ب  ت ث.     Ba'un Ta'un.  Sa'un     

ج ح خ.    Jimun Ha'un Kha'un      

د ذ.           Dalun.  Zalun 

ر ز.      Ra'un   Zayun    

س ش.      Sinun.  Shinun

ص ض      Sadun. Dadun      

ط ظ.       Ɗa'un   Za'un    

ع غ.         Ainun. Gainun  

ف ق          Fa'un.   Ƙafun


2   Masu kama da juna a wajan faɗa su ne:

ا   . ع.        Alifun. Ainun 

ث  س  ص.   Sa'un  Sinun Sadun   

د   ض.     Dalun   Dadun

 ذ   ز     ظ.    Zalun.   Zayun. Zadun  


Yanda ake rubuta haruffan larabci. 


Haruffan larabci suna da hanyoyi hudu da ake bi don rubuta su. Ma'ana kowane harafi a cikinsu yana iya cangawa gida hudu kenan kamar haka:


1 Hanya ta farko Rubutasu dai-dai.


Ana rubutasu dai-dai ne batare da sun hadu da juna ba a daya daga cikin dalilai biyu:

a) Lokacin da ake karantasu ko rubutasu dai-dai ba a cikin kalma ba. 

b) lokacin da suka zo a karshen kalma ya zama kuma suna bayan harafi daya daga cikin wadannan haruffa shida ( ا د. ذ. ر. ز. و. ) ، a nan ma sai a rubuta su a tsin-tsinke kamar haka :

ا. ب. ت. ث. ج. ح. خ. د. ذ. ر. ز. س. ش. ص. 

ض. ط. ظ. ع. غ. ف. ق. ك. ل. م. ن. ه. و. ي.


Alhamdu lillah wassalatu wassalamu Ala Rasulillah الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله 


Sa'annan masu bukatar sauran darusa da suka ɓuce musu sai su Shiga wannan link kuyi liking kuma ku following domin samun Darsuka akan hakan 👇👇👇👇👇👇👇�

Page-https://www.facebook.com/111306253888584?referrer=whatsapp

Tuesday, July 27, 2021

AJI NA ƊAYA DARASI NA BIYU

©AJI NA ƊAYA~DARASI NA BIYU


® BANBANCI TSAKANIN HARUFFAN BOKO DA NA LARABCI. 


Haruffan larabci sun banbabta da na boko ta waje uku 

1). Ana rubuta Haruffan boko ne daga hagu zuwa dama. Amma na Larabci ana rubutasu ne daga dama zuwa hagu. Kamar haka:

ا ب ت ث ج ح خ د ذ ر ز س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ك 


Amma ba kamar haka:

ك ق ف غ ع ظ ط ض ص ش س ز ر ذ د خ ح ج ث ت ب ا


2). Haruffan boko ana rubuta su dai- dai ne, na Larabci kuwa wani lokacin su so dai- dai, wani lokacin su zo a hade da juna kamar haka : 


INDA SUKE DAI-DAI 


Zara'a. زرع. ya yi shuka. 

Darasa. درس ya karanta 

Adamu. آدم Adamu

Wazana. وزن. Ya auna

Aurar.          زَوِّجْ.       Ya aurar.              زَوَّجَ


INDA SUKE A HADE DA JUNA 


Ku 2 za ku fita.                      سوف تخرجان 

Uhibbu kira'atul Arabiyya أحب قراءة العربية Ina son karanta Larabc.

Fahimtu darsi فهمت درسي. Na fahimci darasina. 

Akalal waldu mauzan أكل الولد موزا Yaron ya ci ayaba. 


3) Haka kuma ana sa wasullan haruffan boko a gaban kowane harafi. Amma wasullan haruffan larabci na zuwa ne a samansu ko a karkashinsu. Kamar yanda zai zo nan gaba. 

Allah ya sa an gane. Amin


Kara kumanta wannan Ajin na ɗaya, ga mai son ya iya karantawa, ko rubutawa, gami da sanin ma'anar duk abin da yake Karantawa na Larabci' Sa'annan kuma Akwai group WhatsApp na MATA DA MAZA Kamar haka:

👇👇👇👇👇👇👇

GROUP WHATSAPP NA MATA ZALLA sai kiyi sallama ta wannan number  09012664164 / 08138550767 amma ta voice message sai kice (Assalamu alaikum, inaso asakani a group WhatsApp na mata zalla aji na.......sai ki kira ajin da kike so) bayan wannan bama bukatar jin wani magana daga gareki.


AMMA GA MAZA wayanda suke son shiga kuma wadda muka buɗe ya cika ga sabuwar, sai dai dan Allah idan kasan kana wancan kar ka shiga wannan damin abinda zamu ɗaura a wancan shi zamu sa a wannan

👇👇👇👇👇👇👇

https://chat.whatsapp.com/JnSH7suWglND8AKY1u2VwA

Thursday, June 3, 2021

®AJI NA ƊAY ~DARASI NA ƊAYA 01, A~HARUFFAN LARABCI

Larabci kamar kowani yare ne ya ginu a kan Harafai, Harafai da suka gina larabci su ne ake kira da Huruful-Hija'iyyah wasu kuma sukan ce musu Huruful-abjadiyyah, matukar idan kana so ka iya karatun Larabci toh dole ne sai ka san Huruful-Hija'iyyah


Huruful-Hija'iyyah harafaine guda 28, Awani gaulin kuma idan kun duba zaku ga guda 30, kari shi ne, Lam Ali (لا ) da Hamza (ء) Lam Alif da Hamza (لا ء) basa ciki, kari ne a kai, sanin wadannan Harafai (Huruful-Hija'iyyah) da gāne su da Bab-ban ce su da iya rubuta su zai taimaka gurin iya karatu da rubutun Larabci


Huruful-Hija'iyyah kamar yadda kuke gani a kwai Harafai masu Kamada juna bab-ban ci shine gurin digo, Yi kokari ka haddace su kuma ka iya rubuta su , gāsu kamar haka:-

 الدرس الأول الحروف :

ا alifun ب ba'un ت ta'un ث sa'un ج jimun ح ha'un خ kha'un د dalun ذ. zalun ر Ra'un ز zayun س sinun ش shinun ص sadun ض dadun ط da'un. ظ za'un ع ainun. غ gainun ف fa'un ق kafun ك kafun. ل lamun م. Mimun ن nunun ه ha'un و wawun ي ya'un 



Mun ɗaura Video din yadda ake karantawa a YOUTUBE-CHANEL NAMU SAI KUYI SUBSCRIBE TA WANNAN LINK

👇👇👇👇👇

https://www.youtube.com/channel/UCmC9fMpvNGwheErpsSvVZyA

Saturday, April 10, 2021

YANCIN KAI A NIGERIA CI GABA KO CI BAYA?

 

SHEKARU 61 DA SAMUN ‘

Tura Wannan Zuwa
sharethis sharing button
Sir James Willson Robertson, shi ne Gwamna janar na ƙarshe a tarihin mulkin mallaka a Najeriya. Ya soma mulki ne a ranar 15 ga watan Yuni na shekarar 1955, sannan ya miqa mulki a hannun Dr. Nnamdi Azikwe, wanda yake shi ne baƙar fata na farko ɗan Najeriya daya fara mulkin ƙasar, a ranar 16 ga watan Nuwamba na shekarar 1960.

Makomar Nijeriya Bayan Samun 'Yancin Kai

MarubuciMohammed Bala Garba,Maiduguri.

Sir Robertson, bayan komawar sa gida, ya shiga damuwa da takaici bisa yadda ‘yan Afirka suka rushe duk wani asasin gina ƙasa da Turawa suka kafa musu a iya zaman su a ƙasashen Afirka, suka shiga yake-yake da juna tare da neman yancin kai a tsakanin su. Ya faɗi hakan karara a littafin sa mai suna ‘Africa in Transition. From direct rule to Independence, wanda aka buga a shekarar 1974. Ya kuma faɗi cewar ‘yan Afirka sun yi kuskuren neman ‘yanci tun da farko, domin abin da suka sani yanzu (na yake-yake da almundahna) basu san shi ba a baya, shi yasa tun a lokacin suka rinka matsa lambar korar Turawa tare da karbar yancin kai, wannan yasa muka yanke shawarar basu abin da suke so.

Kafin samun ‘yancin kai, an shafe shekara da shekaru ‘yan kishin ƙasa suna gwagwarmayar kwato wa ƙasar nan 'yancin daga Turawan mulkin mallaka na Birtaniya, a ƙarshe haƙarsu ta cimma ruwa, inda a ranar 1 ga watan Oktoban shekarar 1960, Sir Abubakar Tafawa Balewa wanda ya zamo Firaministan Najeriya na farko ya karɓi tutar 'yancin kai daga hannun Gwamna Janar Sir James Willson Robertson, inda aka ɗaga tutar da Micheal Taiwo Akinkunmi ya zana mai launin Kore da Fari da Kore, yayin da aka sauke tutar Ingila.

Najeriya ƙasa ce mai al'adu da addinai da ma ƙabilu daban-daban da suka haura 200. Manya a cikinsu, su ne, Hausa da Ibo da kuma Yoruba, sannan kowannensu na da tsarin yadda yake tafiyar da mulkin jama'arsa.

Bayan da aka raba ƙasar zuwa yankuna uku, wato Hausa da Fulani a yankin Arewa, Ibo a yankin gabashi, Yarabawa kuma a yankin yamma, Arewa ta fi kowanne yankin yawa da kuma girma, abinda sauran yankunan suka yi ta kokawa a kai.

A shekarun 1940 zuwa 1950, jam'iyyun da aka kafa domin yakin kwatarwa Najeriya 'yancin kai su ne, NPC (Northern People’s Congress) a Arewa, NCNC (Nigerian National Democratic Party) ta ƙabilar Ibo, da AG (Action Group) ta Yarabawa, sun yi ta gwagwarmaya musamman ma dai NCNC da AG waɗanda ke neman a basu yancin cin gashin kai, abinda suka ga zai yi wuya ba tare da haɗa kai da Arewa ba.

Hakan ne yasa jam'iyyun uku suka yi ta gwagwarmayar tare.

A ranar da za a baiwa Najeriya ‘yancin kai, wato ranar 1 ga watan Oktoban shekarar 1960, turawan mulkin mallaka na Ingila sun miƙa tutar ‘yancin kai ga firaiminista Sir. Abubakar Tafawa Balewa wanda ɗan Arewa ne kuma musulmi, yayin da Dr. Nnamdi Azikiwe wanda Kirista ne ɗan kabilar Ibo ke matsayin shugaban ƙasa.

Tun daga wannan lokacin sauran ƙabilun musamman Ibo basu ji daɗin lamarin ba na cewa 'yan Arewa ne ke mulkarsu, wanda wannan ne ya haifar da juyin mulki na farko da sojojin yawancinsu 'yan ƙabilar Ibo suka yi a shekarar 1966, karkashin jagorancin Laftanal Chukwuma Nzeogwu Kaduna, inda aka kashe manyan shugabannin Arewa.

Waɗannan ƙananan hafsoshin sojan, sun yi ikirarin cewa sun shirya juyin mulkin ne a saboda a cewarsu, shugabannin dake jagorancin ƙasar sun nuna zarmiya, inda suka ce ministocin gwamnati suna sace kuɗaɗen baitul-mali domin amfaninsu.

Sai dai kuma a wani ɓangare, akwai masu ikirarin cewa wannan juyin mulki na ƙabilanci ne, saboda daga cikin sojoji 8 da suka kulla wannan juyin mulkin, 7 'yan ƙabilar Igbo ne, ɗaya ne kawai Bayarbe. A wani gefen kuwa, dukkan manyan shugabannin farar hular da aka kashe, harma da manyan hafsoshin soja, kusan duk 'yan Arewacin Najeriya ne.

Waɗanda aka kashe a juyin mulkin sun haɗa da Sir. Abubakar Tafawa Balewa Firimiyan Arewa da Sir. Ahmadu Bello Firimiyan Yamma da Samuel Akintola Ministan kuɗi da Festus Okotie-Eboh (Shi kaɗai ne ɗan yankin gabas a cikin gwamnatin tarayya da aka kashe) da Ahmed Ben Musa da Birgediya Zakariya Maimalari da Birgediya Samuel Ademulegun da Kanar Kur Mohammed da Kanar Shodeinde da Laftanal-kanar Abogo largema da Laftanal-kanar James Pam da leftana-kanar Arthur Unegbe. Shi ma Saje Daramola Oyegoke, ya taimakawa Nzeogwu wajen kai hari a kan gidan Sardauna, amma a cewar 'yan sanda, daga baya Nzeogwu ya kashe shi.

A ranar 28 ga watan Yulin 1966, watanni shida bayan wannan juyin mulki, hafsoshin soja daga Arewacin Najeriya suka shirya nasu juyin mulkin, wanda ya kai ga kashe Janar Aguiyi-Ironsi tare da laftanal-kanar Adekunle Fajuyi.

Waɗanda suka shirya wannan juyin mulki su ne, Laftanal-kanar Murtala Mohammed da laftanal-kanar Joseph Akahan da Manjo T.Y. Danjuma da dai sauran ƙananan hafsoshin sojan Arewacin Najeriya, cikinsu har da Laftanal Ibrahim Badamasi Babangida da Laftanal Muhammadu Buhari. Daga nan ne Najeriya tahau turbar rikice rikicen addini da na ƙabilanci har ma da na siyasa.

Rikicin Maitatsine shi ne rikicin addini na farko mafi muni da Najeriya ta fuskanta a jamhuriya ta biyu ƙarƙashin mulkin marigayi Alhaji Shehu Usman Aliyu Shagari. Tun daga wancan lokacin da aka yi rikicin Maitatsine, an yi ta samun rikice rikicen addini da na ƙabilanci daban-daban, kamar daga Arewacin zuwa Kudanci zuwa Gabashin ƙasar.

A farkon shekarar 1980 ne aka yi rikicin Maitatsine a jihar Kano, wanda daga bisani ya bazu zuwa Yola da Maiduguri da Bauchi da Gombe, inda aka yi asarar rayukan dubban dubatan mutane da suka haɗa da Musulmai da Kirista. Bayan wannan, rikice-rikicen da suka fi muni sun haɗa da rikicin Zangon Kataf na jihar Kaduna a shekarar 1992 tsakanin Hausawa da Katafawa, wanda daga bisani ya rikiɗe ya koma na addini.

A wannan rikicin shi ma an yi asarar rayuka da dukiyoyi masu ɗimbin yawa. Sai kuma rikicin Shagamu na jihar Ogun, wanda ya auku a watan Yulin shekarar 1999 tsakanin Yarabawa da Hausawa, biyo bayan kisan wata mata Bahaushiya da wata ƙungiya mai suna (Oro) ta yi, inda suka ce ta keta ƙa’idarsu. Kashe-kashen da aka yi wa Hausawa a Shagamu ya sa a Kano ma matasa sun ɗauki fansa kan Yarabawan dake zaune a can.

Ɗalibai suna farin ciki da zagayowar ranar samun 'yancin Kai

Sai kuma a watan Nuwamban shekarar 1999, inda wani rikicin ƙabilanci ya sake ɓarkewa a unguwar Ajegunle ta jihar Legas tsakanin ƙungiyar OPC (Oodua People’s Congress) da ta matasan ƙabilar Ijaw.

Bayan kwantar da wannan rikicin a watan Disambar wannan shekarar, an sake samun wani ɓarkewar rikicin ƙabilancin a kasuwar Mile 12, tsakanin kungiyar OPC da Hausawa, bisa dalilan shugabancin ƙungiyar masu sayar da doya a kasuwar, wato Shukura Yam Sellers Association, wanda kusan Hausawa ne ke riƙe da shugabancinta, inda aka yi asarar rayuka sama da ɗari biyu tare da ƙone kasuwar kurmus.

Ɓullo da tsarin shari’ar Musulunci a wasu jahohin Arewacin ƙasar shi ne ya yi sanadiyar rikicin addini a jihar Kaduna cikin watan Fabrairun 2000, inda nan ma aka yi rikici tsakanin Musulmai da mabiya addinin Kirista, waɗanda suka nuna rashin amincewarsu ga amfani da shari’ar Musulunci a jihar. Rikicin wanda ya bazu zuwa garuruwan Kachiya da Zariya da sauransu, shi ma ya haddasa asarar daruruwan rayuka da dukiyoyi masu ɗimbin yawa.

Bayan wannan rikicin na Kaduna, an samu makamancinsa a jahohin Sokoto da Barno musamman ma a garin Damboa na jihar Barno.

An fara samun rikici a Jos tun daga shekara ta 2001, wanda asalin sa na siyasa ne tsakanin ‘yan asalin yankin Pilato da kuma Hausa/Fulani dake zaune a can, kafin daga bisani ya rikiɗe ya koma na addini da ƙabilanci, kuma ya kasance ɗaya daga cikin manyan rikice-rikicen da aka samu a Najeriya. Rikincin Jos na faruwa ne tsakanin Hausa/Fulani Musulmai da kuma ‘yan yankin na Pilato waɗanda akasarinsu mabiya addinin Kirista ne. Bangarorin biyu sunyi taƙaddama ne kan ko suwaye ‘yan asalin jihar da kuma waɗanda za su yi shugabanci. Kan haka ne wasu ke ganin bayan ga ƙabilanci na addini, rikicin Jos na da alaƙa da siyasa. An samu asarar rayuka da ma dukiyoyi masu ɗimbin yawa tun daga lokacin da aka fara zaman doya da manja a garin, wato daga shekara ta 2001 zuwa 2010. Rikice-rikicen da aka yi ta yi a Jos a shekarun baya kan bazu zuwa jahohin dake makwabtaka da ita kamar Gombe da Bauchi.

Ana cikin wannan yanayi muka tsinci kanmu a halin da muke ciki ayau, wato rikicin Boko Haram, wanda ya auku a watan Yulin shekara ta 2009, inda waɗansu matasa ƙarƙashin jagorancin Muhammad Yusuf dake adawa da ilimin Boko da aikin gwamnati suka ƙaddamar da yaƙi kan jami’an tsaro da ofisoshinsu a birnin Maiduguri a jihar Barno.

Irin kashe-kashe da zub da jini da tashe-tashen hankulan da tun farko ake ganinsu a yankin Arewa maso gabas, daga baya ya bazu zuwa sassan Najeriya da wajenta. Yau kimanin shekaru goma kenan muna fama da tashe-tashen hankulan da zub da jini a dalilin ƙungiyar Boko Haram, sai ga wata fitinar ma ta sake ɓarkewa tsakanin Makiyaya (masu kiwo) da Manoma, inda aka zub da jini tare da rasa rayuka masu yawa.

Bayan lafawar wannan, sai ga jihohin Zamfara da Katsina da Taraba da Kaduna sun rikice, inda kullum cikin kashe-kashe da zub da jinin al’umma ake. Garkuwa da mutune kuwa ya zamo ruwan dare a waɗannan jahohin, kai kace babu gwamnati a ƙasar.

Abubuwan dake faruwa tsakanin mabiya mazhaban Shi’a da gwamnatin Najeriya na sake barazana ga zaman lafiyar ƙasar, musamman ma ga Arewancin ƙasar.

Abin da mafi yawan mutane basu sani ba wasu kuma suka mance, shi ne, Mohammed Yusuf (shugaban ƙungiyar Boko Haram) wasu ‘yan tsirarin matasa ya mallaka, inda suka ƙaddamar da yaƙi kan jami’an tsaro da ofisoshinsu a cikin birnin Maiduguri, daga nan kuma kashe-kashe da zub da jini da tashe-tashen hankula suka zamo ruwan dare a yankin Arewa.

A yayin da wannan tashe-tashen hankali ke bazuwa zuwa wasu sassan na Najeriya har ma da makwabtanta.

MAKALOLI MASU ALAKA:

SHIN DA GASKE NE NIGERIA TA KUBUTA DAGA MULKIN MALLAKA?

Kalli Kayatattun Hotunan Tunawa da Ranar Samun 'Yancin Kan Nigeria a Shekaru 59 daga Turawan Mulkin Mallaka

KARANTA TARIHIN YADDA TURAWA SUKA AZABTAR DA AL'UMMAR YANKIN AREWACIN NIGERIA

Yau kimanin shekaru goma ke nan amma gwamnatin Najeriya ta kasa murƙushe Boko Haram, to yaya kuma ƙungiyar Shi’a wacce take da mabiya a dukkan ƙananan hukumomin ƙasar?

Duk mu ajiye wannan gefe guda, a tsawon wannan shekaru 59 da samun ‘yancin kai, shin ta ɓangaren ci gaban ƙasa da tattalin arziki, ci gaba muka samu ko ci baya?